… is het adres in Londen waar Sigmund Freud – met zijn vrouw Martha, schoonzus Minna, dochter Anna en hond Lün – het laatste jaar van zijn leven, tot zijn dood op 23 september 1939 (vandaag 80 jaar geleden), woonde en werkte nadat hij voor de nazi’s uit Wenen gevlucht was.
Tegenwoordig is op dit adres het fraaie Freud Museum gevestigd. In de hal waar ik vorig jaar zomer binnen wandelde, zie je onder andere de speciaal voor de reis gekochte jas waarin Freud op foto’s afgebeeld staat als hij in Londen aankomt. Na zijn dood heeft Anna deze jas nog vaak gedragen.
In Freuds agenda staat de vlucht uit Oostenrijk gevangen in vijf simpele, met potlood geschreven woorden: zaterdag 4 juni 1938 ‘Abreise’, zondag 5 juni ‘Paris’ en ‘Abs Dover’ en op maandag 6 juni ‘London’. De reis ging per trein. In Parijs heeft Freud uitgerust in de tuin bij zijn vriendin, de Franse psychoanalytica prinses Marie Bonaparte. Ze speelde een essentiële rol bij het redden van de familie Freud uit handen van de nazi’s.
Freud schreef op 12 mei 1938 aan zijn zoon Ernst: ’to what extend we old people will succeed in coping with the difficulties of a new country remains to be seen.’
Hoewel Freud in Londen warm ontvangen werd en hij Engeland waardeerde, moet het hem fysiek (zijn gezondheid was al zorgelijk) en psychisch zwaar zijn gevallen.
De meest bekende ruimte van het museum is de werkkamer waar de beroemde divan staat, de speciaal voor hem ontworpen bureaustoel, zijn schrijftafel en de planken tjokvol archeologische beeldjes die Freud verzamelde. Hij verklaarde zijn liefde voor archeologie vanuit de overeenkomst dat de psychoanalyticus net als de archeoloog in zijn opgravingen laag voor laag de psyche van de patiënt bloot moet leggen voordat hij de diepste, meest waardevolle schatten kan ontdekken.
De dichteres Hilde Doolittle, die zowel in Wenen als in Londen bij Freud in analyse was, schreef: ‘it was difficult, seeing the familiar desk, the familiar new-old images on the desk there, to realize that this was London.’
Ik vond het een indrukwekkende ervaring op de plek te zijn waar Freud in ballingschap werkte en zijn laatste adem uitblies.
Op een andere manier maakte ook de prachtige Engelse tuin met rozenperken indruk. Vooral hoe deze heden ten dage vrijelijk benut wordt: er zaten twee studenten met een grote pot thee op tafel een essay over dromen te schrijven, een oudere man dronk koffie met een boek op een bankje en een gezin picknickte in het gras met taco’s van de plaatselijke take-away.
Sympathiek is dat je toegangskaartje een heel jaar geldig is. Een plek om terug te komen: zorgvuldig gedocumenteerde en aantrekkelijk gepresenteerde informatie over Sigmund Freud, Anna Freud en de psychoanalytische theorie maar vooral ook een relaxte, inspirerende omgeving waar psychoanalyse leeft!
