‘Waar de pijn zit (…) daar zit je leven’

De 5e editie van de Summer University 2018: psychoanalyse & gevoelens zit er weer op. Ik vroeg aan Sofie Jansen welk woord, beeld, gevoel of inzicht het meeste indruk op haar heeft gemaakt en wat haar daarin trof. Sofie is basispsycholoog klinische psychologie sinds april 2018, afgestudeerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Iets wat me verraste tijdens de Summer University Psychoanalyse, was hoe alle verschillende lezingen met elkaar samen bleken te hangen, ook als ik dat op het eerste gezicht niet had verwacht. Antonie Ladan sprak over hoe we de ander gebruiken om zelf tot innerlijke rust te komen, waarna Rob Wille vooral de eigen binnenwereld en het verdragen van psychische pijn besprak. De volgende dag herkende ik de woorden van voorgaande sprekers in de presentatie van Suzy Schipper over schaamte, wat zij definieerde als emotionele reactie op het onderscheid van de (imaginaire) ander.

Rob Wille haalde in zijn presentatie een citaat aan van Rutger Kopland: “Waar de pijn zit (…) daar zit je leven.” Mijn hart gaat sowieso sneller kloppen van alles wat Kopland heeft geschreven, maar dit citaat trof me onverwachts, emotioneerde me. Als basispsycholoog ben ik me er van bewust dat pijn doorvoeld moet worden, dat er waarde zit in wrijving, dat therapie bedoeld is om iets te veranderen wat op z’n minst voor ambivalentie zorgt. Als vrijwilliger bij 113 Zelfmoordpreventie ben ik bovendien gewend om naar de emotionele pijn toe te bewegen, om samen met een hulpvrager stil te staan bij pijn en dat wat onoplosbaar is.

Wat me emotioneerde was mijn eigen ervaring met eigenlijk al het bovenstaande. Hoe ik psychische pijn lange tijd uit de weg ben gegaan, overcompenseerde, gevoelens dempte en uiteindelijk het leven uit mijn leven verloor. Lange tijd leek het alsof ik stilstond, omringd door die pijn, zonder hoop op beter, zonder te zien wat het me opleverde. In de collegezaal van de Oudemanhuispoort, voelde ik hoe wáár het is wat Kopland schreef, en kon ik zien wat het toelaten en verdragen van de pijn me heeft gebracht. Hoeveel liever ik alles voel dan juist zo min mogelijk.