‘Leg nou eens simpel uit wat er belangrijk is in de theorie van Melanie Klein!’ Dat vroeg een vriendin op een zomerse dag op weg naar het wad bij Den Oever. ‘Gewone taal dus hè?’ voegde ze eraan toe terwijl we de schapen op de dijk passeerden.

In deze blogpost lees je wat ik haar vertelde.

Projectie is een centraal begrip in de psychoanalytische theorie van Melanie Klein. Daarmee borduurt ze voort op de ideeën van Freud.  Je moet wel goed bedenken dat projectie een onbewust proces is, dus niet iets wat je willens en wetens doet. Meer iets wat zo automatisch gaat dat je het zelf niet eens merkt.   

Projectie omschrijft het proces waarbij je wensen, gevoelens of gedachten die je bij jezelf ontkent, niet goed kan verdragen of veroordeelt – ten onrechte – aan een ander toeschrijft. Dan zie je die aspecten (die dus eigenlijk van jou zijn) in de ander en dan ben je er zelf ‘vanaf’. Je kan denken ‘dat is handig!’ maar dat is niet helemaal waar want deze projecties kleuren wel de wereld om je heen. Dan ervaar je bijvoorbeeld je partner waar je veel ruzie mee hebt als jaloers, je sportleraar waar je bang voor bent als agressief, of je leidinggevende waar je je onzeker bij voelt als te veeleisend. En natuurlijk kunnen die personen ook ‘echt’ zo zijn maar in het geval van projectie het gaat erom dat jij ze ook (deels) zo maakt. Als je veel projecteert is het best moeilijk om je tot de wereld om je heen te verhouden omdat die dan vol vertekeningen zit. En ook mis je iets in jezelf: gezonde agressie geeft kracht, verlangens kunnen je verder brengen en angst is ook nodig. 

Psychoanalyse is er onder andere op gericht om deze onbewuste projecties op te sporen zodat je die jezelf weer kan toe-eigenen. Dan ervaar je alle aspecten van jezelf als bij jou horend en kan je de ander en de wereld meer zien zoals die is.  

Ik moest onlangs terugdenken aan deze wandeling toen een  patiënte merkte hoe ze haar strenge geweten aan de buren had toegeschreven die haar met een kritische blik zouden beoordelen, controleren en betrappen. Ze vatte mijn hele verhaal in acht woorden samen: ‘Oh, dus de buren, dat ben ik zelf!’

Melanie Klein zou hier vast glimlachend mee in stemmen.

(*) met dank voor het mogen gebruiken van deze uitspraak!