Freudcast

Louis de Geest – werkstudent psychologie aan de universiteit van Gent en 11 jaar in psychoanalyse – maakt een podcast in acht afleveringen waarin hij psychoanalytici uitnodigt te vertellen over hun beroep en vakgebied. ‘Het is een echt passieproject,’ schrijft Louis me enthousiast. In dit blog een tipje van de sluier …

De podcast is te beluisteren op Spotify

In Freudcast #1 staat ‘de gelijkzwevende aandacht‘ centraal. Dries Roelandts praat er over naar aanleiding van zijn pas verschenen boek.

Wat is gelijkzwevende aandacht en waarom is dat zo belangrijk voor een analyticus?

Gelijkzwevende aandacht is de technische term om de specifieke manier waarop de analyticus luistert te beschrijven. Het is de tegenhanger van de vrije associatie waarin de analysant probeert alles te zeggen wat er in hem opkomt en alle censuur die hij voelt opborrelen poogt te weren. De analyticus moet ook de censuur in het luisteren (oordelen, diagnostiek) aan de kant schuiven. Dat is van beide kanten nodig om het onbewuste de vrije loop te laten. De analyticus moet het onbewuste van de analysant – wat zich tussen de voegen van het spreken openbaart zegt Roelandts zo treffend – proberen te beluisteren met zijn eigen onbewuste. Het onbewuste definieert het vertrekpunt van de psychoanalyse: mensen zijn zich onbewust van iets dat hen drijft in zijn afwezigheid. In de droom en in het spreken laat het zich opmerken. Er zijn twee tendensen: iets dat zich wil zeggen en iets dat er niet van wil weten (weerstand). Het is een schijnbare tegenstrijdigheid dat je je als analyticus in het luisteren probeert te ontdoen van kaders want tegelijk hanteer je wel degelijk een kader, anders hoor je niets. De theorie is niet expliciet aanwezig: het vormt je luisteren en de praktijk doet je luisteren scherpen.

Bovenstaande en veel meer (o.a. taal, dromen en wat het werk voor deze analyticus de moeite waard maakt) wordt in 1 uur 20 minuten uitgebreid besproken.

Freudcast #2 heeft als titel ‘Psychoanalyse en wetenschap.‘ Erwin Legiest (wetenschapper die later de psychoanalyse ontdekte) gaat in op de vraag of psychoanalyse een wetenschap is en of het dat moet zijn. De rationaliteit die in ons zit is niet wetenschappelijk ‘logisch’, maar de psychoanalyse kan de complexiteit van de menselijke geest wel vatten met haar denkmodel. Dat model is aantrekkelijk omdat het openheid biedt en geen sluitende theorieën voorschotelt. Het ‘weten’ heeft een andere positie: van de ervaring leer je, de structuur is aan jezelf om te ontdekken, het spreken brengt je waar je moet zijn in de vrije associatie. Legiest beschrijft dat als een meer fundamentele ervaring dan waar hij voor in analyse kwam.

Luister verder naar persoonlijke voorbeelden en over het belang van denkkaders die ruimte laten.

David Blomme legt in Freudcast #3 ‘de frequentie van een analyse‘ uit waarom het voor hem van belang is om zijn analyse patiënten minimaal drie keer per week te behandelen. Er is een verlangen om te praten maar er is ook weerstand. De aard van het spreken is fundamenteel anders met een hogere frequentie omdat je minder geconfronteerd wordt met de weerstand: je hoeft niet steeds na een week weer een drempel over. Het is geen optelsom maar meer dan dat: juist bij een hoge frequentie versterkt de ene sessie de volgende. Je hebt minder ’tijdverlies’ omdat je de weerstand beter kunt doorwerken. Bij Freud gaat het om de herhalingsdwang en bij Lacan over het genot (‘onbewust gelukkig zijn in je ongeluk’). Bovendien heb je meer tijd om met dromen aan de slag te gaan, daar kom je met 1x per week vaak niet aan toe, dan gaat het meer over wat er actueel gebeurd is en kun je niet kijken wat er achter ligt. De concepten van Freud horen ook bij een frequente praktijk.

Interessant om deze podcast in z’n geheel te beluisteren en verder te denken over hoe Blomme betoogt dat de weerstand over de frequentie bij de analyticus zelf zit, wat hij vertelt over de importantie van de eigen analyse van de analyticus, het essentiële punt van de overdracht, de aard van veranderingen en aspecten van betaling.

Freudcast #4 heeft de spannende titel ‘het verlangen van de analyticus.’ Huguette Raes (32 jaar werkzaam als psychoanalyticus) vertelt uit eigen ervaring over de geschiedenis van de psychoanalyse in Gent en over het verlangen van de analyticus dat het hele analytische proces in gang zet. Lacan zegt dat dit verlangen – het kunnen en willen luisteren naar iemand die wil spreken – ontwikkeld wordt in de eigen analyse (‘het koninginnenstuk’). De analysant op zijn beurt doet appel op het verlangen in hem te investeren, vertrouwt zich toe en projecteert in de overdracht het weten op de analyticus terwijl hij zichzelf zal gaan ontdekken. Over het doel van een psychoanalyse (‘een intieme, persoonlijke reis met de analyticus als reisgids’) vertelt Raes in de lijn van Lacan dat het gaat om je weg beter te vinden in het leven wat veelal betekent het kunnen omgaan met tekorten waardoor je niet voortdurend lijdt aan wat er niet is of was. De tekorten die niet te verhelpen zijn kunnen assimileren. De analyticus moet ook leven met zijn tekort het nooit perfect te doen, je vorming is nooit volmaakt, het is een continu proces van blijven studeren en ontwikkelen.

Het is zeer de moeite waard deze podcast te beluisteren en Raes te horen spreken over haar ervaringen.

Bravo Louis, ik ben benieuwd naar de volgende afleveringen!

De tekening van de bank is gemaakt door Whitney Darrow jr.