DE week in het jaar om je onder te dompelen in de theorie en praktijk van de psychoanalyse. Van 4-8 juli 2022 vindt op het Roeterseiland in Amsterdam de 9e Summer University Psychoanalyse plaats met als thema ‘Geheimen gonzen’. Het programma is toegankelijk voor iedereen die op een laagdrempelige manier meer van de psychoanalyse wil weten. Er zijn nog plaatsen beschikbaar en er is een speciaal tarief voor studenten.
Uit de nieuwsbrief van de Summer University:
We hebben dit keer weer een rijk gevuld programma, waarin we geheimen op vele manieren gaan verkennen; Er komen mooie voordrachten van gerenommeerde psychoanalytici en aankomende talenten. Ook zijn er verschillende klinische seminars. Wederom is er een analyse van een film (dit keer is gekozen voor de film ‘Frantz’). En er zijn presentaties over de geheimen in de kunst en muziek.
Voor het programma, alle praktische informatie en inschrijving: Summer University Psychoanalyse
Het grafisch ontwerp boven aan de pagina is van Annette van Waaijen
Mijn associaties bij het thema geheimen kwamen toen ik twee weken geleden met een aantal collega’s samen met Rachel Blass in Jeruzalem de vroege teksten van Melanie Klein las. In haar artikel ‘Development of a child’ uit 1921 schrijft ze over het allereerste grote geheim waar alle kinderen nieuwsgierig naar zijn: ‘Waar was ik toen ik nog niet geboren was?’ en ‘Waar komen de baby’s vandaan?’ Klein pleit er voor – en dat was lang niet altijd gebruikelijk in haar tijd – om daar open over te zijn, kinderen de waarheid te vertellen op een manier die aansluit bij hun ontwikkelingsniveau om onnodige verdringing tegen te gaan. Het innerlijke conflict tussen de wens naar kennis (het verlangen ergens in door te willen dringen) en tegelijk het niet te willen weten (het verlangen de werkelijkheid te verdringen en vast te houden aan een fantasiewereld) speelt ons leven lang. Wat we onszelf toestaan te weten is dynamisch. Het plezier van onderzoeken en ontdekken heeft een libidineuze kant en het geeft ruimte aan het in latere fases kunnen sublimeren en zo je talenten te ontwikkelen.
Het is belangrijk voor kinderen om vragen te stellen en oprechte antwoorden te krijgen, dat vormt hun vermogen om te kunnen denken en voedt de behoefte aan kennis. Kinderen zijn bezig met wat echt en onecht is. ‘Bestaat God?’ en ‘Is de Paashaas echt?’ Omgekeerd, als kinderen voelen dat vragen niet welkom zijn, of dat ze geen waarachtige antwoorden krijgen, zie je op den duur een inhibitie van intellectuele vermogens: een terugtrekking van de natuurlijke nieuwsgierigheid – ‘laat dan maar’ -, een stagnatie op school of zelfs het weigeren te luisteren naar uitleg. Ook ontstaat er angst en zie je een remming in het kunnen spelen, fantaseren en in de creativiteit in bredere zin.
In een schijnwereld te leven met geheimen, onwaarachtige antwoorden en het niet kunnen plaatsen wat er zich in jezelf en om je heen afspeelt, is beangstigend omdat een gevoel van bemeesteren en ‘weten’ ontbreekt. Dat heeft grote consequenties voor de ontwikkeling: er ontstaat geen diepte in het denken of we maken ons manische manieren van ‘denken’ eigen zoals vragen stellen zonder nut, we gaan ons ‘van de domme houden’ of dingen doen zonder na te denken.
‘Wat is waarheid?‘ is de kernvraag van de epistemologie en ook het streven van de psychoanalyse. Het leren kennen van de waarheid over onszelf in relatie tot de wereld om ons heen is cruciaal. Alleen dan wordt je waarneming zo min mogelijk vertekend door projecties en onbewuste fantasieën. De realiteit zien – in jezelf en om je heen – is voelen dat je niet almachtig bent. Het zet je voor een grens en daarop moet je innerlijk reageren. Dat geeft bewustzijn en ontwikkeling. De terugkerende vragen van kinderen en het ‘doorwerken’ in een psychoanalyse van volwassenen zijn vergelijkbaar; alleen geleidelijk – gedurende een proces dat wordt begeleid met liefde en geduld – kunnen we de werkelijkheid stapje voor stapje toelaten.
